Binlerce yıldır hayatımızın her alanını şekillendiren para kavramı, zaman içerisinde teknolojinin gelişimiyle farklı boyutlar ve anlamlar kazanmıştır. Para kavramı, çekiçle darp edilen ilk metal parçalarından akçeye, akçelerden kağıt paralara ve oradan kredi kartlarına kadar uzanan yolculukta şimdi de karşımıza yeni bir kavramla, yepyeni bir boyutta çıkmakta; Elektronik Para. Dijital çağa ayak bastığımız andan itibaren gelişen ve günümüzde de gelişimini sürdürmeye devam eden “Elektronik Para”, gerek bankacılık ve ödeme sistemlerinin evrimleşmesi gerekse günlük hayat tarzlarımızın farklılaşması sebebiyle kullanımına aşina olduğumuz bir para çeşididir. Özellikle E-ticaret sisteminin yaygınlaşması bu hususta oldukça önemli bir etken olarak göze çarpmıştır. Peki nedir bu kavram? Nasıl tanımlanır? Bu paranın avantajları ve dezavantajları nelerdir? İşte hepsinin ve daha fazlasının cevabını bu yazımızda bulabileceksiniz.
Türk kanunlarında da kendine yer edinmiş bir kavram olan E-Para klasik TCMB’de yer alan literatür tanımı itibariyle ihraç eden kuruluş tarafından kabul edilen fon karşılığı ihraç edilen, elektronik olarak saklanan, 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun’da tanımlanan ödeme işlemlerini gerçekleştirmek için kullanılan ve elektronik para ihraç eden kuruluş dışındaki gerçek ve tüzel kişiler tarafından da ödeme aracı olarak kabul edilen parasal değerdir. Tabii bu klasik tanım biraz kafa karıştırabilir. Nitekim bu para türünün sosyal bir tanımını yapma konusunda da otoriteler ve literatür taraflı fikir ayrılıkları mevcuttur. Dilerseniz bu tanımlara iki örnek ile göz atalım, ardından kendi tanımımızı oluşturalım.
• Avrupa Merkez Bankası (ECB) elektronik parayı; parayı sağlayan kurum dışındaki kurum ve kuruluşlara ödeme yapmak adına yaygın olarak kullanılabilecek teknik bir cihaz üzerinde parasal değerin elektronik bir deposu olarak tanımlamıştır.
• Kanada Merkez Bankası ise; tablet, bilgisayar donanımı, çeşitli kartlar, cep telefonu ve bunlar gibi teknolojik cihazlarda saklanabilecek her türlü parasal değeri E-Para olarak tanımlamıştır.
Bizler ise kısaca Elektronik Para’yı; yüksek korunaklı bir cihaz (sabit disk, dijital cüzdan vb.) üzerinde saklanan ve değişim aracı olma özelliği taşıyan bir menkul değer olarak açıklayabiliriz.
Elektronik işleme yoluyla izlenen ve daha çok küresel bazda yapılan işlemler için tercih edilen bir değişim aracı olan E-Para, en yaygın olarak elektronik bankacılık sistemlerinde kullanılır. İngilizce tabiriyle Fiat Money (İtibari Para) ile değiş tokuş edilebilir ve bu özelliği ile de kripto para birimlerinden kendini ayırmaktadır. Elektronik ödeme süreçlerini yöneten şirketler ise, bu para biriminin, itibari para birimine dönüştürülmesine olanak tanıyarak, yapılan işlemden belirli bir oranda kar elde ederler.
Aslında bildiğimiz anlamdaki fiziki parayla aynı karakteristik özelliklere sahip olan elektronik paranın fonksiyonlarını sizler için tek bir çatı altında topladık.
• Değişim Aracı Olması: Bir malın satın alınması yahut ödeme yapılması amacıyla değişim aracı olarak kullanılabilir. Bu noktada fiziki parayla aynı özellikleri taşır.
• Değer Ölçüsü Olması: Elektronik para da kağıt paraya benzer şekilde mal ve hizmetler adına ortak bir değer ölçüsü sağlayabilir.
• Yatırım ve Tasarruf Aracı Olması: Tıpkı fiziki para gibi, elektronik para da bir değer deposu olarak gösterilebilir. Onu fiziki paradan ayıran şey ise, parayı aracı kurumlar aracılığıyla çekene kadar elektronik olarak saklanmasıdır.
• Ertelenmiş Ödeme Aracı Olması: E-Para, ertelenmiş ödeme aracı olarak, yani ileri bir tarihte geri ödeme için kredi sağlama aracı olarak kullanılabilir.
Elektronik para hakkındaki tartışmalardan bir tanesi ise, sanal para olarak değerlendirilip değerlendirilemeyeceği ile ilgilidir. Bu konuda pek çok farklı düşünce mevcut olsa da henüz kesin bir karara varmak zor gibi. Zira fiziki bir olgu olmaması, onu geliştiren ve hayata geçirenlerce kontrol edilmesi, değerini fiziksel olarak taşımadığı için fiziki bir işlemle değer kaybına uğramaması gibi bir çok noktada sanal parayla benzerlik gösterse de ayrıldığı noktalar da mevcuttur. En yaygın tabirle sanal para bir merkez veya kurum/kuruluşa bağlı olmayan, regüle edilmemiş bir olguyken e-para bunun tam aksine; bir merkeze, kurum veya kuruluşa bağlı ve regüle edilebilir bir para çeşididir.
Günümüzde iyice yaygınlaşan ve gelecekte bildiğimiz anlamıyla fiziki paranın yerini alma ihtimalinin çok yüksek olduğu ifade edilen elektronik para sistemi, içerisinde bir çok avantaj ve dezavantaj bulunmaktadır. Bunları bilmenin en az elektronik paranın tanımını bilmek kadar değerli olduğu su götürmez bir gerçektir.Bu sebeple, yazının bu kısmında elektronik paranın avantajları ve dezavantajlarından bahsedeceğiz.
• Elektronik para; dünyanın herhangi bir yerinden herhangi bir yerine tek tuşla işlem gerçekleştirme olanağı taşıması sebebiyle, ödeme yöntemlerinde esneklik ve kolaylık sağlar.
• Yapılan her işlemin kaydının elektronik olarak kolayca tutulması sebebiyle işlem takibi açısından oldukça avantajlıdır.
• Çok hızlıdır. Anlık olarak işlemlerinizi gerçekleştirebilirsiniz. Bu sebeple kullanım kolaylığı sağlar.
• Gelişmiş kimlik doğrulama sistemleriyle, bireysel işlemlerinizi oldukça güvenli bir şekilde gerçekleştirebilirsiniz.
• Her ne kadar elektronik para tanım itibariyle fiziksel bir olgu olmasa da kullanımı için fiziki donanımlar gerektirir. Cep telefonu, internet bağlantısı, bilgisayar gibi teknolojik cihazlar olmadan elektronik para kullanımı olası değildir.
• Dolandırıcı çeteleri çeşitli bahanelerle telefon numaranızdan size ulaşarak kimlik bilgilerinizi isteyip dolandırıcılık yapabilirler. Bu hususta bilinçli olmak son derece önemlidir.
Toparlayacak olursak;
Kağıt, metal gibi fiziksel bir madde yerine değeri bilgisayar dosyalarında korunan, gelişmiş güvenlik sistemleriyle ve şifrelerle korunması sebebiyle dijital ortamda kullanım kolaylığı sağlayan ve değeri onu kabul edenlerce belirlenmiş ve itibari para yerine geçecek bir belge niteliğinde bulunan para çeşidine "elektronik para" denir. Bu sebeple hızla dijitalleşen dünyada gelecekte fiziki paranın yerini alacağı söylenebilir. Esneklik, hız ve güvenlik konularında oldukça kullanışlı olsa da alışverişi bu sistemle gerçekleştirirken bilinçli olmayı gerektirir.
Son olarak sizlere, elektronik para ve ödeme sistemleri denilince akla gelen hizmetlerden biri UPT’nin mobil uygulaması olan UPTION'dan bahsetmek istiyoruz. 2021 yılında hayata geçen, yurt içi ve yurt dışına isme, hesaba ve karta 7/24 para transferi yapmanıza imkan veren bir mobil uygulama olan UPTION, herhangi bir şube veya fiziki bir noktaya gitmeden tek tuşla para gönderme-alma özelliği taşımakla beraber, bu noktalardan yapacağınız işlemlere nazaran oldukça az maliyetli ve zahmetsiz bir şekilde işlem yapma imkanı sağlar. UPTION ile 176 ülkeye 7/24 para transferi sağlayabilirsiniz. Uygulamanın en ilgi çekici özelliği ise, Dünya üzerindeki bir çok ülkeye yapacağınız para transferlerinde sizden komisyon olarak sadece 1 Euro gibi temsili bir miktarın alınması. Hem düşük komisyon ile hem de 7/24 işlemlerinizi gerçekleştirebilmek, hızın ve globalleşmenin bu denli önemli olduğu günümüz dünyasında oldukça önemli bir olgu olarak dikkatleri UPTION uygulamasına çekmekte. Sizler de e-para işlemlerinizi UPTION üzerinden gerçekleştirmek istiyorsanız aşağıdan uygulamamızı indirebilirsiniz.